Jak zaprojektować model celów dla strategii adaptacyjnej
Wybór określonego podejścia do realizacji strategii musi być dopasowany do sytuacji w której znajduje się firma. Sytuację określa rynek, jego oczekiwania, tempo zmian, poziom zaawansowania technologicznego, konkurencja itp. W kontekście tych elementów firmy mogą działać w otoczeniu bardziej lub mniej przewidywalnym. Te które działają w otoczeniu postrzeganym jako przewidywalne mogą zastosować podejście klasyczne, natomiast te które działają w otoczeniu nieprzewidywalnym powinny poszukiwać potencjału w zastosowaniu podejścia adaptacyjnego. Różnica pomiędzy podejściem klasycznym i adaptacyjnym dotyczy planowania i realizacji planów. Każde z tych podejść wymaga także określonego modelu celów.
W podejściu klasycznym i przewidywalnych warunkach, planowanie ma charakter długoterminowy, opiera się o szczegółowe analizy i równie szczegółowe wyznaczanie celów. Takie podejście do przygotowania i realizacji planów jest uzasadnione ponieważ opracowane koncepcje w przewidywalnych warunkach mają szanse na długoterminowe utrzymanie swojej aktualności. Przewaga strategiczne wypracowana na bazie przyjętej strategii może utrzymać się długo, a duża część zasobów i energii firmy jest związana z utrzymaniem zajętej pozycji. W nieprzewidywalnych warunkach, gdzie sytuacja szybko się zmienia, przygotowanie długoterminowych i bardzo szczegółowych planów, może okazać się stratą energii. W takich warunkach lepiej sprawdzi się podejście adaptacyjne.
Podejście adaptacyjne cechuje się zdolnością do szybkiego i elastycznego planowania i realizacji planów. Bardzo ważna jest zdolność do rozpoznawania oraz właściwego interpretowania sygnałów z rynku i dokonywania na ich podstawie niezbędnych modyfikacji w planach. Kluczowe kompetencje firmy umożliwiające adaptacyjne działanie, to zdolność do tworzenia portfolio koncepcji, testowania ich oraz skalowania – czyli szerszego wykorzystania najlepszych poprzez oferowanie ich na innych rynkach. W warunkach adaptacyjnych istotne są umiejętności związane z szybkim przygotowaniem nowych modeli biznesowych i modeli celów – niezbędne do zwizualizowania strategii i zaangażowania całej firmy w jej realizację.
Porównując podejście klasyczne i adaptacyjne warto zapamiętać najlepiej charakteryzujące je różnice. Podejście klasyczne opiera się na przewidywaniu, natomiast adaptacyjne na zdolności do eksperymentowania. Klasyczne wymaga zbierania i analizowania dużej ilości danych, natomiast w adaptacyjnym liczy się zdolność do rozpoznawania ważnych sygnałów z rynku. Podejście klasyczne jest realizowane przez dyspozycje idące z góry w dół, natomiast adaptacyjne opiera się na proaktywnych działaniach mających swój początek na dole organizacji.
Czy działasz w warunkach wymagających podejścia adaptacyjnego?
Zastosowanie podejścia adaptacyjnego wymaga rozpoznania sytuacji i zidentyfikowania charakterystycznych dla niego czynników. Możesz rozważyć zastosowanie podejścia adaptacyjnego kiedy: widzisz istotne zmiany w oczekiwaniach klientów, widzisz dużą zmienność popytu na swoje produkty lub usługi i nie jesteś w stanie dobrze oszacować sprzedaży, klienci poszukują nowości, a ich oczekiwania nie są w pełni zaspokojone. Rynek na którym działasz jest podatny na zmiany technologiczne, co znacznie wpływa na tempo rozwoju i dostarczania nowych produktów. Widzisz, że musisz często odnawiać przewagę strategiczną, aby być dostrzeganym na rynku. Konkurencja działa szybko i elastycznie często zmieniając gamę produktową. Jeśli w działaniu firmy napotykasz na powyższe sygnały rozważ przygotowanie jej do podejścia adaptacyjnego.
Projektowanie modelu celów dla strategii adaptacyjnej
Zaprojektowanie i wdrożenie modelu celów dla strategii adaptacyjnej, powinno zapewnić firmie długofalową zdolność do stosowania takiego podejścia. Oznacza, to że aby zastosować podejście adaptacyjne firma musi rozwinąć i zastosować określony pakiet strategicznych kompetencji. Zaprojektowanie dobrego modelu celów w oparciu o metodologie GO Model Canvas wymaga po pierwsze określenia celu głównego, po drugie dokonania wyboru czynników sukcesu, które odegrają najważniejszą rolę w osiągnięciu tego celu.Na etapie realizacji celów i zarządzania nimi model celów będzie wymagał aktualizacji. Naturalne jest, że realizacja celów pozwoli na stopniowy rozwój wymaganych kompetencji, które zamienią się w rutynowe działania organizacji, natomiast w miejsce tych celów które zostały zrealizowane będzie można w prowadzić nowe.Oczywiście firma może posiadać już pewne zdolności w zakresie podejścia adaptacyjnego i nie musi wprowadzać go od podstaw. Wówczas w modelu celów może ująć tylko te cele, które uzna za istotne w dalszym rozwoju.
Poniżej przykładowy model celów stosowany przez firmę stosujacą podejście adaptacyjne.
Do zobrazowania procesu projektowania celów dla strategii adaptacyjnej posłużymy się przykładem w którym firma, ma już pewne podstawy tego systemu, jednak chce wzmocnić i utrzymać swoje „adaptacyjne” kompetencje na określonym poziomie. Koncepcja opracowana przez firmę została zapisana w „Briefie strategicznym”. Oto kroki, które zrealizowała firma podczas projektowania modelu celów:
1.Analiza kontekstu. Firma rozpoczęła od analizy kontekstu, czyli sytuacji w której się znajduje. Sygnały z rynku upewniły zarządzających, że powinna wzmacniać i rozwijać taki typ podejścia. Firma zdaje sobie sprawę, że w podejściu adaptacyjnym ważne są bardzo specyficzne kompetencje, do których należy zaliczyć: szybkie identyfikowanie i interpretowanie sygnałów z rynku, zdolność do eksperymentowania i testowania pomysłów, dokonywania wyboru najlepszych rozwiązań oraz ich skalowania.
2.Cel główny. Firma dokonała zharmonizowanego wyboru celu głównego. Rozważała kilka możliwości, lecz ostatecznie zdecydowała się na cel, który został zapisany w kanwie modelu jako:
- Wzmocnić skuteczność firmy w stosowaniu podejścia adaptacyjnego.
3.Czynniki sukcesu. Realizacja celu głównego wymaga wyboru i zapisania w modelu celów tzw. czynników sukcesu, czyli obszarów o szczególnym znaczeniu dla realizacji tego celu. Firma wskazała kilka takich czynników sukcesu :
- nowe produkty
- efektywne eksperymentowanie
- dostarczanie produktów na rynek
- elastyczne relokowanie zasobów
- zdolność do skalowania produktów
Ostatecznie po analizie jako priorytetowe uznała i zapisała w modelu trzy czynniki sukcesu:
- nowe produkty
- efektywne eksperymentowanie
- dostarczanie produktów na rynek
Wybrane czynniki sukcesu stanowią podstawę do zaprojektowania celów pośrednich
4.Cele pośrednie. Cele pośrednie zostały sformułowane na podstawie wybranych i przeanalizowanych czynników sukcesu. Analiza każdego z czynników sukcesu pomogła określić intencje, które następnie zostały sformułowane w celach. Każdy z celów pośrednich ma charakter rozwojowy, oznacza to że firma chce dokonać znacznej poprawy w obszarach określonych przez czynniki sukcesu. Cele pośrednie sformułowane na bazie czynników sukcesu, to:
- Zwiększyć liczbę nowych produktów
- Podnieść efektywność eksperymentowania
- Zwiększyć szybkość dostarczania nowych produktów na rynek
5. Wskaźniki KPI. Realizacja celów zapisanych w modelu będzie wymagała zarządzania. Zarządzanie natomiast wymaga posługiwania się wskaźnikami dobrze dopasowanymi do celów. Zarządzający muszą wiedzieć po czym poznają, że robią postępy w realizacji celów. Biorąc pod uwagę możliwości pomiaru oraz charakter podejmowanych decyzji firma zdecydowała się na wybór takich wskaźników jak:
- % ze sprzedaży nowych produktów
- Koszt/eksperyment
- Czas wejścia produktu na rynek (time to market)
Tak powstał model celów za pośrednictwem, którego firma chce wzmocnić skuteczność w stosowaniu podejścia adaptacyjnego. Na tym etapie projektowania model zawiera odpowiedź na pytanie „po co?” firma chce się rozwijać oraz „co?” jest potrzebne do tego rozwoju. Na pytanie „po co?” odpowiada cel główny, na pytanie „co?” odpowiadają czynniki sukcesu oraz sformułowane na ich podstawie cele pośrednie. Tak przygotowany model firma może wykorzystać do komunikowania swoich planów jak również przenoszenia ich na określone obszary organizacji. Firma powinna odpowiedzieć także na pytanie „jak?” zrealizować określone cele.
6. Inicjatywy. Aby odpowiedzieć na pytanie „jak?” zrealizowac cele, należy zaprojektować odpowiednie inicjatywy i zapisać je w tzw. polach wsparcia. Każdy z celów rozwojowych zapisanych w modelu wymaga wsparcia w postaci inicjatywy. Inicjatywy, to projekty, programy, zadania bez których osiągnięcie zaprojektowanych celów nie będzie możliwe lub bardzo utrudnione.