Czy każdy cel musi być SMART?
Czy wszystkie cele muszą być określone w formie SMART? Należy odróżnić cele ogólne (Goals) od celów szczegółowych – operacyjnych (Objectives).
- Cele ogólne (Goals) określają wizję, intencje i kierunek działania. Te cele nie muszą być określone w formie SMART. Nie muszą być bezpośrednio mierzalne, a ich realizacja jest rozpatrywana w długim okresie czasu.
- Cele szczegółowe – (Objectives) wiążą się z wysiłkiem, który prowadzi do osiągnięcia wymiernego rezultatu. Realizacja krótko- lub średnioterminowych celów operacyjnych (Objectives) prowadzi do osiągniecia celu głównego (Goal). Cele operacyjne powinny mierzalne, dlatego należy je formułować w oparciu o zasadę SMART.
Korzystając z GO Model Canvas można łatwo na jednym modelu zaprezentować zarówno cel główny jak i prowadzące do niego cele szczegółowe. Co ważne można to zrobić uwzględniając przy tym wszystkie reguły zawarte w modelu SMART, czyli:
- Sprecyzowany
- Mierzalny
- Ambitny
- Realny
- Terminowy
Do zaprezentowania celów i zasad ich projektowania posłużę się krótką instrukcją korzystania z GO Model Canvas i przykładem.
GO Model Canvas – (Goals & Objectives Model Canvas), to szablon do projektowania celów rozwojowych. Umożliwia zaprojektowanie celów wraz z istotnymi dla ich realizacji elementami. GO Model Canvas zawiera: cel główny (Goal), czynniki sukcesu (Success Factors), cele szczegółowe (Objectives), wskaźniki (KPI), Inicjatywy (Initiatives). Projektowanie celów za pomocą GO Model Canvas zrealizujesz w pięciu krokach:
Krok 1: projektowanie celu głównego
Krok 2: Projektowanie czynników sukcesu
Krok 3: Projektowaie celów szczegółowych
Krok 4: Projektowanie KPI
Krok 5: Projektowanie inicjatyw
KROK 1
Zaprojektuj cel główny (Goal) - cel główny wyznacza kierunek i pokazuje „po co” planujesz rozwój. Aby wyznaczyć cel główny zidentyfikuj problem, szansę lub wyzwanie będące inspiracją do rozwoju. W naszym przykładzie cel główny brzmi „Stać się skutecznym sprzedawcą”. To cel długoterminowy – ma charakter wizji rozwoju.
KROK 2
Wybierz i przeanalizuj czynniki sukcesu (Success Factors) – czynniki sukcesu odpowiadają na pytanie „co?” jest ważne w realizacji celu głównego. To aktywności które warto wzmocnić, aby pozytywnie wpłynąć na realizację celu głównego. Na podstawie analizy czynników sukcesu w kolejnym kroku zaprojektujesz cele pośrednie (Objectives). Analiza czynników sukcesu polega na określeniu ich stanu obecnego oraz stanu docelowego. Stan docelowy to taki, który w twoim przekonaniu jak najlepiej wpłynie na realizacje celu głównego. Jeśli czynnikiem sukcesu istotnym dla realizacji celu głównego jest „zdolność do budowania relacji”, a jego stan obecny można określić jako „niewielka zdolność do budowania relacji” – to stan docelowy może być określony jako „duża zdolność do budowania relacji”. Pomiędzy stanem obecnym i stanem docelowym istnieje luka, którą należy zredukować. Zredukowanie luki wymaga podjęcia wysiłku zmiany i rozwoju. Intencje tej zmiany określisz w celu pośrednim.
KROK 3
Zaprojektuj cel pośredni (Objectives) – cel pośredni odzwierciedla intencje zmiany i rozwoju wynikające z analizy czynników sukcesu. Jeśli czynnikiem sukcesu, który chcesz doskonalić jest „Zdolność do budowania relacji”, to cel sformułowany na podstawie tego czynnika sukcesu i jego analizy może brzmieć „Wzmocnić zdolność do budowania relacji”. W formułowaniu celu pośredniego istotne jest wyrażenie intencji rozwoju za pośrednictwem takich słów jak np. poprawić, wzmocnić, udoskonalić etc.
KROK 4
Określ miernik realizacji celu KPI (Key Performance Indicators) – realizacja celu pośredniego wymaga precyzyjnego pomiaru. Chcesz wiedzieć po czym poznasz, że robisz postępy w realizacji tego celu. Wybór miernika zależy od zdolności do obserwowania zdarzeń, zachowań, rezultatów powiązanych z realizacją celu. W naszym przykładzie miernikiem może być np. „Liczba osób ponownie dokonująca zakupu”.
KROK 5
Zaprojektuj wsparcie dla celu – jako wsparcie należy rozumieć przede wszystkim inicjatywy oraz zasoby niezbędne do realizacji celu pośredniego. Dzięki inicjatywom stworzysz i wprowadzisz w życie zmianę, a zasoby umożliwią realizację inicjatywy. Inicjatywa która wspiera realizacje określonego celu może być np. „Opracować zasady budowania relacji z klientami”. Opracowana i wprowadzone w życie zasady wpłyną pozytywnie na realizację celu.
Wsparcie dla celów określa się w tzw. polach wsparcia (Support Boxes). Poza inicjatywami i zasobami mogą się w nich znaleźć ryzyka, targety, a także terminy realizacji celów. Planowany termin realizacji celu np. .01.12.20XX r. oraz target liczbowy określono w dodatkowej warstwie pola wsparcia.
Zaprojektowany model celów uwzględnia zasadę SMART
Zasada SMART odnosi się do celu szczegółowego (Objective) ujętego w modelu.
- Przed określeniem celu przeanalizowano czynnik sukcesu. Analiza stanu obecnego i docelowego wykazała lukę i konieczność zmiany. Zmiana wymaga dodatkowego wysiłku – wzmocnienia – co powoduje że określony na tej podstawie cel jest Ambitny.
- Cel został Sprecyzowany jako „Wzmocnić zdolność do budowania relacji”. Sprecyzowanie celu nastapiło na podstawie określonego wcześniej czynnika sukcesu. Cel wyrażnie precyzuje intencje rozwoju.
- Do celu został dopasowany wskaźnik (KPI) – dzięki temu cel stał się Mierzalny – wwiadomo po czym poznać, że robimy postępy w realizacji tego celu.
- Myśląc o osiągnięciu celu dopasowano do niego inicjatywę, która będzie wspierała jego realizację i wprowadzała trwałą zmianę. Dzięki tej inicjatywie cel stał się Realny. W tym miejscu można było także dodac niezbedne zasoby wpływające na Realność celu
- Korzystając z pola wsparcia dla określonego celu została określona planowana data realizacji celu, dzięki czemu cel stał się Terminowy.
Kilka słów o Mierzalności celu….
Wskaźnik (KPI) jest zapisany w GO Model Canvas bez wartości liczbowej odzwierciedlającej planowany poziom realizacji celu. To bardzo ważne, aby określić taką wartość. Jednak jednocześnie należy zwrócić uwagę, że samo określenie tego czy cel jest Mierzalny nie wymaga „liczby”. Wymaga natomiast określenia tego czym – jakim wskaźnikiem można się posłużyć w pomiarze. Ten fakt decyduje o tym czy cel jest Mierzalny, czy też nie. Target, czyli konkretna wartość liczbowa jest oczywiście ważna, ale to sprawa wtórna. Częstym błędem jest określanie targetów – wartości liczbowych odzwierciedlających poziom realizacji celu powiązanych ze wskaźnikiem, którego firma lub osoba nie jest w stanie obserwować - Mierzyć.
Dla przykładu jeśli określimy cel „poprawa satysfakcji klienta” i oczekiwany target na średnim poziomie 90% - który będzie mierzony „wynikiem z ankiet”, a firma nie realizuje ankietowania klientów - to cel opatrzony takim wskaźnikiem jest „praktycznie” niemierzalny, choć teoretycznie ma przypisany wskaźnik i oczekiwaną wartość.
Dlatego warto zacząć od określenia samego wskaźnika i sprawdzenia, czy firma poradzi sobie z jego pomiarem, a następnie w kolejnym kroku określić oczekiwany target liczbowy. Nie ma sensu zastanawiać się nad wartością liczbową, jeśli nie wiemy czy pomiar tego wskaźnika w ogóle będzie możliwy. Podobne podejście jest zaprezentowane w opisywanym przykładzie, gdzie ostatecznie do określenia targetu wykorzystano „pole wsparcia”, ale już po zaprojektowaniu wskaźnika (KPI).
Przykład projektowania celów odnosi się do jednego celu szczegółowego. W GO Model Canvas jest miejsce dla trzech takich celów wspierających realizacje celu głównego. Jeśli chcesz wiedzieć więcej o projektowaniu celów rozwojowych za pomocą GO Model Canvas zobacz także:
- eLearning Kurs projektowania celów rozwojowych
- eBook Podręcznik Designera
- Warsztaty projektowania celów